هنگام خرید خودرو رانندگان بخصوص مبتدیان سعی می کنند ویژگی های گیربکس های اتوماتیک و دنده ای را درک کنند تا بهترین گزینه را برای خود انتخاب کنند اما تفاوت گیربکس دنده ای و اتوماتیک چیست ؟ برای پاسخ به این سوال باید مشخصات فنی هر یک از گیربکس ها را بدانید که در در این مقاله به توضیح آن ها پرداخته ایم.
گیربکس چیست؟
گیربکس ، جزء جدایی ناپذیر هر خودرویی با موتور احتراق داخلی است. گیربکس انتقال و تبدیل گشتاور از موتور به چرخ ها و همچنین انتقال نیرو به سایر واحدها و تجهیزات اضافی را انجام می دهد.
در موتورهای الکتریکی فواصل سرعت و توان بسیار گسترده بوده و با قدرت جریان تنظیم می شود اما برای موتورهای احتراق داخلی چنین فواصلی در دسترس نیست بنابراین روی خودروها گیربکس نصب می گردد.
چگونه متوجه شویم خودرو دارای چه نوع گیربکسی است؟
تعیین نوع گیربکس در خودرو دشوار نیست و حتی بی تجربه ترین افراد نیز می‌توانند در چند ثانیه متوجه اتومات یا دنده ای بودن گیربکس خودرو شوند. کافی است درب سمت راننده را باز نموده و به تعداد پدال ها نگاه کنید اگر سه عدد پدال وجود داشته باشد خودرو دارای گیربکس دستی بوده و اگر تنها دو پدال وجود داشته باشد و یکی از آنها پهن تر باشد خودرو دارای گیربکس اتوماتیک است.
تفاوت گیربکس دنده ای با اتوماتیک چیست؟
گیربکس دنده ای یا دستی با گیربکس اتوماتیک در خودرو تفاوت اساسی دارد . در گیربکس اتوماتیک تعویض دنده زمانی اتفاق می افتد که به یک فشار روغن معین رسیده باشد که بستگی به دور موتور دارد و توسط سنسورهای مختلف کنترل می شود. در خودروهایی که دارای گیربکس اتوماتیک هستند راننده نیازی به تعویض دنده ندارد و همه چیز توسط یک واحد الکترونیکی کنترل می شود
در خودروهایی که دارای گیربکس های اتوماتیک هستند برای تبدیل گشتاور از موتور به اتوماتیک از مبدل گشتاور استفاده می شود و به کلاچ نیازی ندارد ، زیرا راننده نیازی به کار با کلاچ ندارد و این وسایل نقلیه دارای پدال کلاچ نیستند.
گیربکس دستی اساساً یک گیربکس بسته است که از چرخ دنده های مختلفی تشکیل شده است. برخی از آنها در زمان های معینی مشبک می‌شوند تا تغییری در چرخش بین محورهای ورودی و خروجی ایجاد شود. به طور کلی گیربکس دستی از بخش هایی شامل میل لنگ، شفت اولیه، میانی و ثانویه با چرخ دنده، شفت اضافی و دنده عقب ، هماهنگ کننده ها ، اهرم دنده، مکانیزم تعویض دنده با دستگاه قفل تشکیل شده است.
انتقال چرخش از موتور به گیربکس دستی با استفاده از کلاچ انجام می شود. برای روغن کاری چرخ دنده ها، روغن داخل محفظه گیربکس ریخته می شود. افزایش یا کاهش سرعت شفت ثانویه به دلیل تعداد دندانه های متفاوت روی چرخ دنده های نصب شده بر روی شفت اولیه و ثانویه اتفاق می‌افتد. خود محور ها در بلبرینگ های ثابت در میل لنگ می چرخند با کمک همگام کننده ها، سرعت های زاویه دنده ها در یک راستا قرار گرفته و تعویض دنده نرم تر و بی صدا تر انجام می شود.
هیچ وسیله الکترونیکی برای کنترل دور موتور یا سایر پارامترها وجود ندارد. ترکیب دنده مورد نیاز توسط راننده با استفاده از دسته دنده فعال می شود .
گیربکس مقدار زیادی گشتاور را از طریق برجستگی های خود منتقل می کند بنابراین کلاچ نقش ویژه ای در این امر ایفا می‌کند.
در اینجا تفاوت بین گیربکس اتوماتیک و دستی مشخص می شود:
هنگام رانندگی با یک گیربکس اتوماتیک نیازی به نظارت بر سرعت موتور و تعویض دنده ها وجود ندارد .همچنین نیاز به استفاده از پای راست برای کنترل دو پدال گاز و ترمز نیست زیرا پای چپ آزاد بوده و خودرو دارای پدال کلاچ نمی باشد.
به عبارت دیگر گیربکس دستی دارای مکانیزم تعویض دنده و یک اهرم است که با آن جفت دنده های مختلف روی شفت اولیه و فرعی ترکیب می شوند. در گیربکس اتوماتیک این کار توسط دستگاه بدون مشارکت راننده انجام می شود و موتور با استفاده از کوپلینگ مایع به گیربکس متصل می شود.
مزایای گیربکس های اتوماتیک و دستی
وسایل نقلیه ای که دارای گیربکس اتوماتیک هستند می توانند با سبک رانندگی راننده سازگار شوند، به طوری که اگر راننده سبک رانندگی آرام را ترجیح می دهد کنترلر اجازه نمی دهد موتور قدرت بیشتری تولید کند و اگر راننده سبک رانندگی تهاجمی تری را ترجیح می‌دهد رایانه سیگنال می دهد که در حالت خودکار سریعتر کار کند.
مزایای گیربکس اتوماتیک عبارتند از:
– راحتی رانندگی
– شتاب گیری روان
– عدم گرمای بیش از حد واحدها با راندن نامناسب
– توزیع یکنواخت بار روی شاسی و موتور
– دارا بودن عمر طولانی در صورت رعایت توصیه‌های سازنده
گیربکس های دستی طراحی ساده ای دارند که باعث می شود این نوع خودرو ها ارزان تر بوده و نگهداری آنها راحت تر باشد. مزایای گیربکس دستی عبارتند از:
– تعمیر ارزان در صورت شکستگی
– استحکام بالا
– صرفه جویی در مصرف بنزین (۱۰ تا ۱۵ درصد کمتر در مقایسه با گیربکس اتوماتیک)
– راندمان بالا
– قابلیت یدک کشی و راه اندازی موتور با شتاب
راننده می تواند سبک رانندگی خود را انتخاب نموده و دنده مناسب را در زمان مناسب انتخاب کند.